تغذيه صحيح در دوران شيردهي

شيردهي دوراني خاطره انگيز براي مادر است و همه سختي ها و شيريني هايش در ذهن مادر به خوبي نقش مي بندد. مادر و كودك عاشق و نيازمند يكديگرند و مادر فداكارانه آنچه را در روح و جسمش دارد به كودك مي بخشد و براي آنكه بتواند با سلامت كامل و خاطره يي خوش اين دوران را به پايان برساند. بايد بداند كه چگونه نيازهايش را تأمين كند.

چرا شير مادر بهتر است؟
 

پژوهش هاي انجام شده در سي سال اخير نشان مي دهد، بهترين و كامل ترين غذا براي كودك تا سن چهار تا شش ماهگي فقط شير مادر است، چون شير مادر از شيرهاي ديگر مغذي تر و هميشه استريل است. بيش از سيصد نوع عامل ضد ميكروبي در شير مادر وجود دارد كه مانع بروز بيماري در كودك خواهد شد. از اينرو ميزان شيوع اسهال در كودكاني كه شير مادر مي خورند، سه تا چهارده بار كمتر از كودكان شيرخشكي است و به دليل وجود همين عوامل ضد ميكروبي، نوزاد خيلي كمتربه عفونت تنفسي، عفونت ادراري و عفونت گوش مياني مبتلا مي شود.
شير مادر كمترايجاد حساسيت مي كند در خانواده هايي كه يكي از اعضاء مبتلا به حساسيت هستند، حتماً بايد كودك با شير مادر تغذيه شود. كودكي كه شير مادر مي خورد نه زيادي چاق و پفكي مي شود و نه لاغر مي ماند، چون كليه ي نيازهاي كودك با شير مادر تأمين خواهد شد. مثلا اگر نوزادي زودتر از موعد به دنيا آيد شير مادرش با شير مادري كه نوزادش به موقع به دنيا آمده تفاوت زيادي دارد و نيازهاي كودك را براي رشد بيشتر تأمين خواهد كرد. يك نكته ي جالب در مورد شير مادراين است كه شيري كه كودك در دقايق اول مي مكد، حاوي پروتئين بيشتر و چربي كمتري است و با ادامه ي شير خوردن به مرور چربي شير زيادتر مي شود. اين مسأله باعث مي شود كه كودك در زمان لازم احساس سيري كند. مادر بايد توجه داشته باشد كه نوزاد را زود از سينه جدا نكند تا كودك با چربي دقايق آخر شيردهي، وزن گيري بهتري داشته باشد. مكيدن سينه باعث رشد فك و دندان هاي كودك مي شود و تماس نزديك مادر و نوزاد افزايش مهر و محبت آنها را به دنبال دارد.

نيازهاي غذايي مادر در دوران شير دهي
 

در دوران بارداري، جنين بسياري از ذخاير بدن مادر را مصرف مي كند و اگر مادر در دوران شيردهي تغذيه ي نامناسبي داشته باشد، به مرور خصوصاً با زايمان هاي مكرر قوايش تحليل مي رود، استخوان هايش پوك مي شود، ريزش مو پيدا مي كند و گاهي از ترس اينكه اين عوارض پيش آيد آن قدر پرخوري مي كند كه وزنش بالا مي رود و بازگشت به وزن پيش از بارداري بسيار مشكل خواهد شد؛ پس مادر بايد دقيقا بداند كه چه ميزان انرژي و مواد مغذي نياز دارد.

املاح
 

بهترين املاح كلسيم و آهن هستند كه اگرمادر مشكل كم خوني داشته باشد يا در معرض كم خوني قرار بگيرد، مصرف قرص «فروسولفات» براي او ضروري است. براي تأمين كلسيم، مادر بايد در روز سه تا چهار ليوان شيركم چربي و سبزيجات برگ سبز مثل اسفناج، نعناع، جعفري، كرفس، و كلم و نيز مغز بادام و بادام زميني مصرف كند. پس خيلي خوب است كه مادر شيرده هفته يي يك بار خورش كرفس بخورد و هر روز چند عدد بادام و بادام زميني ميل كند. بهتر است مادراني كه كم خوني دارند، هتفه يي يك بار جگر بخورند ودر طول روز حتما يك عدد تخم مرغ و مقداري گوشت قرمز ميل كنند. گردو نيز براي اين مادران مفيد است.

ويتامين ها
 

براي تأمين ويتامين هاي لازم، مادر حتما به پنج تا شش ليوان سبزيجات تازه به صورت سالاد، سبزي خوردن يا پخته شده در غذا نياز دارد و بايستي هر روز چهار تا پنج عدد ميوه مصرف كند.

چربي ها
 

در شير مادر يك سري چربي هاي غير اشباع موجود است كه در غدد پستان ساخته نمي شوند و بايد از طريق غذا تأمين شوند. پس بهتراست مادر هفته يي يك بار ماهي مصرف كند و از روغن زيتون در سالادش استفاده كند.

انرژي
 

مادر براي تهيه ي شير پانصد كالري انرژي اضافه بر نياز بدنش لازم دارد. به عبارتي اگر پيش از بارداري دو هزاركالري انرژي در روز نياز او را تأمين مي كرده، در شيردهي 2500 كالري انرژي لازم دارد. علاوه بر اين پانصد كالري مقداري انرژي هم ازچربي هاي ذخيره شده در دوران بارداري تأمين مي شود كه اين مسأله باعث مي شود، اگر مادر بر اساس مقادير خواسته شده در اين دوران غذا مصرف كند به مرور هر ماه نيم كيلو لاغر شود (چاقي دوران بارداري برطرف خواهد شد). بر اساس ميزان انرژي لازم در دوران شيردهي، غذاهاي تأمين كننده ي آن نيز داده مي شوند.

پروتئين
 

در دوران شيردهي نيز مادر به پروتئين فقط پانزده گرم اضافه مي شود. از اين رو كل پروتئين مورد نياز حدود 65 تا هفتاد گرم در روز است. اين ميزان پروتئين با مصرف سه ليوان شير در روز، يك عدد تخم مرغ و 180 تا سيصدگرم گوشت و حبوبات تأمين مي شود.

آب
 

مادردر روز به شش تا هشت ليوان آب يا آب ميوه نياز دارد.
نمونه ي يك رژيم غذايي مناسب براي يك مادر شيرده در ذيل آورده شده است.
صبحانه: نان سبوس دار: سه برش، پنير: سي گرم، كره: دو قاشق مرباخوري، عسل يا مربا: دو قاشق مرباخوري، شير كم چربي : يك ليوان. ساعت ده صبح ؛ ميوه : يك عدد، چاي و كيك
نهار؛ لوبيا پلو با سالاد شيرازي، گوشت : 120 گرم، كته : پانزده قاشق غذاخوري، لوبيا سبز پخته : يك دوم ليوان، روغن مايع : دو قاشق مرباخوري، ماست كم چربي : يك ليوان، خيار : يك عدد، گوجه : يك عدد، پياز : يك عدد به همراه آبليمو وروغن زيتون.
عصرانه؛ ميوه : دو عدد نان : دو برش، پنير : سي گرم، گردو : دو مغز كامل.
شام؛ كوكوي سبزي با ماست، تخم مرغ : يك عدد، سبزي خام : دو ليوان، نان : دو برش، روغن مايع : دو قاشق غذاخوري، ماست كم چربي : يك ليوان
پيش از خواب؛ شير كم چربي : يك ليوان، عسل : يك قاشق غذاخوري.
اين رژيم حاوي 2700 كالري انرژي، 344 گرم كربوهيدرات، 97 گرم پروتئين و 88 گرم چربي است.
تحقيقات اخير نشان داده كودكاني كه با شير مادر تغذيه شده اند، كمتر از كودكاني كه شير گاو استفاده كرده اند، به بيماري ديابت نوجواني (يا ديابت وابسته به انسولين) و بيماري «MS» مبتلا مي شوند و اين خبر اهميت شير مادر را نشان مي دهد.

مواد غذايي غير مجاز براي مادران شيرده
 

1 ـ دم كرده هاي گياهي؛ گاهي دم كرده هاي گياهي مثل چاي نعناع و گل گاوزبان موجب بروز اثرات جانبي مثل تهوع و استفراغ در مادر شده و تركيبات اين نوشيدني ها وارد شير مي شود و امكان دارد همين اثرات در نوزاد هم بروز كند.
2 ـ كافئين ؛ كافئين وارد شير مادر شده و موجب تحريك پذيري نوزاد مي شود. بنابراين توصيه مي شود مادر شيرده كمتر از دو ليوان در روز قهوه و كوكا مصرف كند. شكلات و كاكائو هم داراي «تئوبروميد» هستند كه مانند كافئين محرك بوده و بهتر است مصرف شان محدود شود.
3ـ ‌قندمصنوعي؛ اثر قندهاي بدون كالري و محصولات شيرين وبدون قند بر نوزاد نامشخص است؛ پس بهتر است مصرف اين مواد در شيردهي محدود شود.
4 ـ ادويه جات زياد؛ مصرف زياد ادويه طعم شير مادر را عوض مي كند، پس بهتر است در دوران شيردهي كمتر ادويه مصرف شود.
منبع:نشريه 7روز زندگي، شماره100.